از عیوب خود غافل شدن و به عیوب مردم پرداختن

• وَلَا تَلْمِزُوا أَنفُسَکُمْ؛ ﻭ ﺍﺯ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻋﻴﺐ ﺟﻮﻳﻲ ﻧﻜﻨﻴﺪ. حجرات آیه ۱۱ & عَلَیْکُمْ أَنْفُسَکُمْ؛(بلکه) مراقب اعمال و رفتار خودتان باشید.مائده آیه ۱۰۵

برخی از مردم تخصص ویژه ای در مشاهده و بررسی عیوب دیگران دارند. آنها در مراودات اجتماعی خود کلیه ی معایب اخلاقی طرف مقابل را تجزیه و تحلیل کرده و یک لیست بلندی از معایب آنها تهیه می کنند.

در محافل و مجالس معایب آنها را ریز و درشت بیان می کنند. برای مثال آقای الف: (چشم ناپاک است/ دست به زن دارد/ بداخلاق است/ کینه ای و انتقام جو است وغیره) و خانم ب: (به تربیت فرزندانش رسیدگی نمی کند/ بی مسئولیت است/ اهل خوش گذرانی و عیاشی است وغیره)؛ اما همین آدم عیبجو، اگر به او بگویید معایب اخلاقی تو چیست!؟ با واکنشی تند و پرخاشگرانه مواجه خواهید شد! افراد عیبجو بگونه ای رفتار می کنند و به معایب دیگران می پردازند که گویی آنها از هر عیبی مبرا و پاک هستند.

• امام على علیه السلام : عَجِبتُ لِمَن یُنکِرُ عُیوبَ النّاسِ ، و نَفسُهُ أکثَرُ شَیءٍ مَعابا و لا یُبصِرُها!؛ در شگفتم از کسى که عیبهاى مردم را بد مى داند، در حالى که خودش از همه پُر عیب تر است و آنها را نمى بیند.غرر الحکم : ۶۲۶۷

آنها رذائل اخلاقی خود را فراموش کرده و زشتی آنرا نمی ببینند. بعبارتی دیگر به خود فراموشی مبتلا هستند.

• امام على علیه السلام : مَن بَحَثَ عَن عُیوبِ النّاسِ فَلْیَبدَأْ بِنَفسِهِ؛ کسى که از مردم عیبجویى مى کند، باید از خودش آغاز کند.غرر الحکم : ۸۴۸۹

ای کاش همانطور که در بررسی و تجزیه و تحلیل معایب دیگران مهارت دارند، در بررسی و تجزیه و تحلیل معایب خود نیز مهارت لازم را داشته باشند.

• امام على علیه السلام : لا تَتَّبِعَنَّ عُیوبَ النّاسِ ، فإنَّ لَکَ مِن عُیوبِکَ ـ إن عَقَلتَ ـ ما یَشغَلُکَ أن تَعیبَ أحَدا؛ دنبال عیبهاى مردم نباش؛ زیرا عیبهایى که در خودت هست ـ اگر خردمند باشى ـ مانع از آن مى شود که از کسى عیب جویى کنى.غرر الحکم : ۱۰۲۹۵

انسان خردمند به عیوب مردم نمی پردازد، بلکه معایب خود را شناسایی کرده و با تهیه لیست، در صدد رفع آنها برمی آید؛ البته انسان های کمی وجود دارند که به این سطح از شعور و عقلانیت دست یافته اند که برای اطمینان، از اطرافیان، درباره معایب اخلاقی و عملکرد خویش پرس وجو می کنند، تا معایبی که از نظر آنها پوشیده است بر آنها نمایان شود. آنها بر معایب اخلاقی خود تمرکز می کنند و از اشتباهات دیگران درس می گیرند.

• الإمامُ علیٌّ علیه السلام : عَلَى العاقِلِ أن یُحصِیَ عَلى نَفسِهِ مَساوِیَها فی الدِّین و الرَّأیِ و الأخلاقِ و الأدَبِ ، فیَجمَعَ ذلکَ فی صَدرِهِ أو فی کِتابٍ و یَعمَلُ فی إزالَتِها؛ بر خردمند است که بدیها و معایب نفْس خود در زمینه دین و اندیشه و اخلاق و ادب را محاسبه کند و آنها را در سینه خود یا در دفترى ثبت نماید و در از بین بردن آنها بکوشد.مطالب السؤول : 49